Zagadkowa chmura, która pojawiła się na Marsie w 2012 roku, stanowi wyzwanie dla naukowego zrozumienia marsjańskiej atmosfery.

Astronomowie amatorzy zauważyli dziwny kształt unoszący się z boku czerwonej planety w marcu i kwietniu 2012 roku. Wyglądało to jak obłok pyłu ulatującego z powierzchni planety, jednakże miał on wysokość 200 do 250 kilometrów. Jest to dużo więcej niż oczekiwano po burzach piaskowych na niskiej wysokości, które przewalają się przez tę planetę.

Obecnie zespół astronomów sugeruje, że obłok mógł być chmurą cząsteczek lodu bądź też marsjańską zorzą polarną. Żadna z tych ewentualności nie wyjaśnia jednak w pełni tego obłoku - zamiast tego, rodzą one nowe pytania o stan marsjańskiej atmosfery. Badanie, prowadzone przez astronoma Agustina Sancheza-Lavega z Uniwersytetu Kraju Basków w Bilbao w Hiszpanii, zostało opublikowane 16 lutego 2015 roku na łamach magazynu "Nature".

"Ta obserwacja stanowi wielką niespodziankę", powiedział Aymeric Spiga, astronom z Uniwersytetu im. Piotra i Marii Curie, który nie uczestniczył w pracach. "Kolejna zagadka na Marsie!".

Obłok po raz pierwszy pojawił się 12 marca 2012 jako małe wybrzuszenie po wschodzącej stronie południowej półkuli Marsa. Obłok przez następne 11 dni zmieniał kształt z kropel w słupy i inne formy. W następnych tygodniach pojawił się kolejny obłok, tym razem utrzymując się około półtora tygodnia.

Wysokość pionowa obłoków jest trudna do wyjaśnienia. W poszukiwaniu odpowiedzi, zespół Sancheza-Lavegi koordynował obserwacje astronomów-amatorów i przeszukiwał obrazy z okrążającej Marsa sondy kosmicznej.

Najprostsze wyjaśnienie mówi, że burze pyłowe, które często występują na Marsie, mogły wznieść pył na duże wysokości. Pył w marsjańskiej atmosferze obserwowano jednak na wysokościach nie większych niż 50 kilometrów. Również i to wymaga wystąpienia nietypowych warunków pogodowych - zdarzenia, które Spiga w swoim artykule z 2013 roku określił mianem "rakietowych burz pyłowych".

Jak powiedział Sanchez-Lavega, bardziej prawdopodobne wyjaśnienie mówi, że obłoki zostały uformowane przez skorupy zamrożonego dwutlenku węgla lub pary wodnej. Ich istnienie wymagałoby jednak atmosfery znacznie zimniejszej niż określają modele dla takiej wysokości.

Alternatywne wyjaśnienie sugeruje, że obłok mógł być zorzą polarną - efektem oddziaływania między naładowanymi cząsteczkami ze Słońca a polem magnetycznym planety - które, jak wiadomo, występują na Marsie. Jak jednak powiedział Nicholas Heavens, astronom planetarny z Uniwersytetu w Hampton w stanie Virginia, tego pomysłu nie wspiera jednak zbyt wiele dowodów. Stwierdził: "Bardziej prawdopodobny jest obłok lodu".

Sanchez-Lavega i jego koledzy wciąż pracują nad rozwiązaniem zagadki. Statek kosmiczny MAVEN należący do NASA, jedna z całej flotylli należących do USA i Indii sond obecnie orbitujących na Marsie, byłby w stanie dostrzec czy obłok pojawił się we właściwym miejscu o właściwym czasie - póki co jednak nic takiego się nie wydarzyło. Astronomowie amatorzy z kolei bacznie obserwowali Marsa w kwietniu 2014, gdy znajdował się najbliżej Ziemi, i nie zauważyli żadnych obłoków unoszących się na dużej wysokości. Następna taka okazja będzie w 2016 roku.

Na podstawie: Alexandra Witze, "Nature", NASA
Tłumaczenie i opracowanie: Ivellios