Bogowie

Aker - bóstwo uosabiające ziemię jako obszar pomiędzy miejscem wschodu i zachodu słońca lub pomiędzy wejściem a wyjściem z krainy podziemnej. Przeciwnik Apopa. Przedstawiany najczęściej jako para lwów odwróconych do siebie tyłem, z których jeden spogląda na wschód, drugi na zachód, lub jako "nosiciel" barki słonecznej w nocnej części wedrówki.

Amon - ("ukryty", "utajony", "niewidzialny"), pierwotnie drugorzędne górnoegipskie, opiekun zmarłych, bóstwo urodzaju i płodności (występuje już w Tekstach Piramid z okresu Starego Państwa, wraz z małżonką Amaunet), zyskał na znaczeniu po zaszczepieniu jego kultu w Tebach za czasów X-XI dynastii; w okresie Nowego Państwa przydano mu cechy solarne i utożsamiono z Re (Amon-Re). Świątynia Amona w Karnaku jest największym egipskim zespołem sakralnym. Przedstawiany był jako błękitny mężczyzna w wysokiej koronie z dwoma dużymi, stylizowanymi piórami barwy niebieskiej, trzymający berło i/lub znak anch; inną postacią Amona był wąż Kematef. Istnieje także teoria o libijsko-berberyjskim pochodzeniu Amona, tym wiecej, że aman w tych narzeczach oznaczało "wodę", a świętym zwierzęciem tego boga oprócz barana była gęś.

Anedżti - bóstwo miasta Busiris w Delcie, identyfikowane z Ozyrysem, który, jak się wydaje- przejął od niego elementy mitu oraz atrybuty.

Anti - Pierwotne bóstwo XII nomu górnoegipskiego, przedstawiane w postaci sokoła stojącego na podstawie w kształcie półksiężyca. Czasami, jak w micie o walce Horusa z Setem, gdzie Anti występuje jako przewoźnik, zamiast na takiej podstawie stoi na łodzi. W �Tekstach Piramid� nosi tytuł Pana Wschodu, jest więc bóstwem bardzo starym i niegdyś dość ważnym, z czasem sprowadzonym do roli lokalnego bóstwa.

Anubis, Inpu, Anepu, Anup - staroegipski dobry bóg nieba, ojciec i król bogów, syn Ozyrysa. W funkcji bóstwa związanego z kultem zmarłych, wcześniej aniżeli Ozyrys, występuje już od okresu Starego Państwa (czasami jako Chenty Imentiu); uczestniczył w sądzie zmarłego i opiekował się jego mumifikacją, był strażnikiem cmentarzy, bóg zmarłych, cmentarzy i balsamowania zwłok. Patron mumifikacjii i balsamistów. Opiekun podziemnych otchłanim w których lokować się miało gorące piekło; opuszczał Ziemię co 28 lat i po takim okresie na nią powracał. To on prowadził dusze zmarłych pod sąd. Według najstarszych legend pierwszą mumią egipską był bóg Ozyrys, którego okrutny braciszek posiekał na kawałki, a bóg Anubis poddał sobie tylko znanym boskim zabiegom mumifikacji, dzięki czemu Ozyrys zmartwychwstał. Anubis (pies-bóstwo) przedstawiany w postaci czarnego psa (nie szakala, jak powszechnie się uważa), lub z głową psa. Utożsamiany bywał z innym bóstwem - Upuautem; jednak w przeciwieństwie do tego ostatniego - wyobrażanego jako stojący i wyprężony pies, Anubis nieantropomorficzny zawsze wyobrażany był w postawie leżącej. Szczególnie czczony w Kynopolis (egip.Kasa, Mieście Psów) w środkowym Egipcie. W obrzędach mumifikacyjnych wyjątkowo ważnych osobistości kapłan przewodzący balsamistom zakładał maskę Anubisa. Ten sam bożek w mitach greckich pojawia się jako pojazd "z piekielnym napędem", "wóz ognisty" boga Hermesa. Czasami obie nazwy Hermes i Anubis łączą się w jedną jako Hermanubis - i oznaczają właśnie rydwan boski.

Anup - bóg przewoźnik.

Apis, Hep, Hapu - zhellenizowana forma greckiego imienia Hapej lub Hapi, którym określano czarnego byka z białym trójkątem na czole.Pierwotnie symbol płodności (jak wiele innych czczonych byków: Mnewis, Buchis), wtórnie Ptah wcielony w byka; łączony też z kultem Ozyrysa (Serapis), od czasów XVIII dynastii również z Atumem. Apis, razem z Mnewisem symbolizowały płodność, oba święte byki wzajemnie się odwiedzały. Bóstwo siły i płodności. Związany z kultem księżyca i słońca. Naczelnym miejscem kultu było Memfis (wyrocznia). W Sakkarze znajduje się cmentarzysko memfickich Apisów, tzw. Serapeum. Przedstawiany jako byk niosący tarcze słoneczną z ureuszem miedzy rogami. Na sarkofagach (od Okresu Późnego) spotykamy czasami wyobrażenie Apisa niosącego na grzbiecie mumie zmarłego.

Aton, Iten - w funkcji bóstwa solarnego (?) występuje już od okresu Średniego Państwa ("Aton jest ciałem Re", widzialny przejaw boga Re); od czasów XVIII dynastii, a szczególnie za panowania Amenhotepa IV-Echnatona, monoteistyczny niemal stwórca wszechrzeczy, dawca życia i energii. Władca uczynił zbudowane przez siebie miasto Achet Aton (obecnie Tell el-Amarna) nową stolicą i głównym ośrodkiem kultu. Przedstawiany jako tarcza słoneczna z promieniami w kształcie dłoni trzymającymi symbole anch (znane są sporadyczne przedstawienia Atona jako sokoła). Jedyne bóstwo w religii Amenhotepa IV Echnatona. Kult Atona po upadku Amenhotepa zanikł.

Atum, Itmu - ("wypełniony", "całkowity", "kompletny"); najstarszy prabóg, bóg stwórca, przeżyje koniec świata; bóstwo którego pochodzenie jest niejasne - niektórzy badacze uważają, że jest synkretycznym wynikiem zaawansowanych, a nieznanych nam spekulacji teologicznych; uważany za stwórcę ludzi, wszechrzeczy (również samego siebie) - jako pagórek (benben) wyłoniony z oceanu i ojciec bogów. Według jednej z legend wśród pierwotnego chaosu wylągł się on ze świetlistego jaja, miało to nastąpić w pobliżu późniejszego miasta On i dlatego stało się centrum kultu tego boga. Ponieważ stworzył bogów w wyniku aktu "boskiego onanizmu" (przez samozapłodnienie wypluł Szu i Tefnut), jego ręka ma mieć elementy pierwiastka żeńskiego, a nawet stanowić "osobne", żeńskie bóstwo.
Najstarszy z Wielkiej Dziewiątki bogów, bóstwo zachodzącego słońca Utożsamiany już w czasach II dynastii z Re ( Atum-Re) jako zachodzące słońce, przedstawiany pod wieloma postaciami, głównie jako mężczyzna z koronami Egiptu lub ichneumon. Poświęcone mu byłu: lew, ichneumon i wąż.

Baal - w czasach Ramessydów identyfikowany byl z Setem.Byl bóstwem syryjsko-paladyńskim, wprowadzonym do Egiptu w czasach XV||| dynastii.

Ba-neb-Dżed, Mendes - bóstwo pod postacią kozła, przez Greków porównywane do Pana. Pierwotnie występował pod postacią barana, z czasem nadano mu ludzką postać, ale zwierzęca występowała nadal obocznie. Jako bóg płodności czczony był w egipskim mieście Mendes. Jednak kult jego nie miał charakteru lokalnego, uważany był za jedno z potężnych prabóstw, i jako taki występuje w micie o walce Horusa z Setem. W Okresie Późnym był identyfikowany z Ozyrysem.

Bata - bóg o postaci byka, czczony w nomie kyopolitańskim obok Anubisa. �Papirus d�Orbiney� przedstawia oba bóstwa jako braci antagonistycznie do siebie nastawionych. O samym kulcie Baty nic prawie nie wiadomo.

Benitu - były to bóstwa przedstawiane w postaci pawianów. Zamieszkiwały pierwszy krąg krainy podziemnej. Pilnowały bramy, którą otwierały tylko dla Re-Ozyrysa, gdy wstępował do Krainy Zachodniej na swej barce.

Bes - popularne bóstwo ludowe, patronujące ognisku domowemu, życiu kobiety, dawca spokojnego snu; umocowane raczej w demonologii i magii niż teologii; opiekun małżeństwa, radości i zabawy. Wyjątkowo popularny w czasach rzymskich, czczony głównie w Abydos. Przedstawiany w postaci nieforemnego śmiejącego się karła ze zwierzęcymi uszami i skórą lwa na plecach, czasami gra na bębenku (lub innych instrumentach) co odstraszało złe, nieprzyjazne duchy. Wizerunki Besa umieszczano czasami na amuletach.Odmianą Besa był demon Aha (="wojownik"), ściskający w dłoniach węże lub gazele jako zwierzęta Seta. Wyobrażenie Besa niezwykle często występowało na przedmiotach codziennego użytku oraz na kaplicach mammisi.

Buchis - bóg byk, czczony w środkowym Egipcie.

Chenti - bóstwo zmarlych przedstawiane pod postacią czarnego psa. Byl czczony w Abydos, gdzie w Okresie Arhcaicznym posiadl wlasne sanktuarium.

Chepre, Cheperu, Chepri - ("stający się") prabóstwo, czczone pod postacią skarabeusza, bóg-gnojownik; w Starym Państwie uważany za personifikację Atuma i jako taki uznany za stwórcę bóstw. W tekstach Księgi Umarłych ma związek z symboliką zmartwychwstania. Miał tajemną moc ciągłego odradzania się. Uważano, że sam z siebie tworzy potomstwo.

Chnum, Knum, Num - ("baran"), bóg wody i katarakt, opiekun wylewów nilowych, występował w postaci barana lub mężczyzny z jego głową. Początkowo lokalne bóstwo Elefantyny, zyskało popularność dzięki powszechności kultu baranów w wielu miejscowościach Górnego Egiptu; przekazy teologiczne każą uważać go za twórcę ludzi, których wytoczył razem ze światem na kole garncarskim. Czczone jako patron wylewów Nilowych. Popularność kultu Chnuma wpłyneła na jego niejednoznaczne stanowisko w panteonie; łączono go synkretycznie z wieloma bogami, np. Gebem, Ozyrysem, Re, Szu. Właśnie osobliwe, czterogłowe wyobrażenia Chnuma z Esna interpretowane są jako synkretyczne bóstwo jednoczące cechy wymienionych bogów.

Chonsu - ("wędrownik") z początku bóstwo lokalne o niezwykle pierwotnym charakterze. Począwszy od czasów Nowego Pństwa czczone jako syn boga Amona i bogini Mut. Dzięki połączeniu w triadę (tzw. trójcę tebańską) z rodzicami zyskał popularność jako bóstwo księżyca. Ikonograficznie pokrewny Ptahowi lub Ozyrysowi; przedstawiany z tarczą księżyca na głowie, rzadkie są wyobrażenia Chonsu z głową sokoła lub "Chonsu-dziecko" przedstawiane niemal analogicznie do jednej z postaci Horusa - dziecka stojącego na krokodylu.

Duamutfi, Dwa-mutef - brat Hapea, Emseta i Quebhsneufa; były to bóstwa opiekujące się pogrzebem; uznawano ich za synów Horusa.

Dutes, Dżhowtej - egipska forma imienia boga Thota.

Emset, Amaste - razem z Hape, Duamutfi i Quebhsneuf był bóstwem opiekującym się pogrzebem, uznawano ich za synów Horusa.

Geb - prabóstwo kosmiczne uosabiajace ziemie; ojciec Ozyrysa, malzonek Nut. Wyobrazany najczesciej wraz z Nut oraz bóstwem powietrza Szu, jako lezacy mezczyzna o ciele pokrytym roslinami.Geb - Cheb, Keb - syn Szu i Tefnet, ojciec Ozyrysa, bóg Ziemi.

Gereh - bóstwo w postaci żaby. Nie są znane jego funkcje.

Hapej, Hape - bóstwo, razem z Emsetem, Duamutfijem i Quebhsneufem, opiekował się pogrzebem; uznawano ich za synów Horusa.

Hapi - bóstwo a raczej geniusz rzeki Nil; przedstawiany jako otyły mężczyzna z głową zwieńczoną kępą papirusu, bóg wylewów Nilu.

Harpokrates - grecka forma egipskiego okreslenia Hor pa hered, oznaczajacego "Horus dziecko"; postac Horusa przedstawiana jako siedzace dziecko z kosmykiem wlosów na glowie i palcem w ustach. Zyskala na popularnosci szczególnie w okresie grecko-rzymskim.

Heh - prabóstwo z Hermopolis, uosobienie nieskończoności, które wylonilo się z praoceanu Nun, podczas powstawania świata. Jego żeńskim odpowiednikiem byla bogini Hauket. Heh- jak inne bóstwa Wielkiej Ósemki- wyobrażany byl w postaci żaby, zaś Hauket w postaci wężą.

Horachte - (egip.="Horus horyzontu"); bóstwo solarne pierwotnie nietozsame z Re, rychlo jednak z tym bogiem polaczone. Byl bogiem "slonca porannego"; watek Horusowy nakazywal przedstawianie go jako czlowieka z glowa sokola.

Horus - (egip.Haru="daleki"), łacińska forma egipskiego imienia Hor oznaczającego syna Ozyrysa i Izydy lub bóstwo słoneczne; prabóstwo o nieznanym pochodzeniu (być może nawet jednym z aspektów Horusa był ubóstwiony wódz plemienny), jeden z najpopularniejszych bogów egipskich; dzięki popularności bóstwa-sokoła w wielu miejscowościach Egiptu jego kult rozprzestrzeniał się w sposób bezkonfliktowy. Najważniejsze bodaj bóstwo okresu pre- i wczesnodynastycznego (sokól był hieroglifem-determinatywem pojecia "boga"); bóg nieboskłonu, światła i świata, symbol władzy królewskiej. Bóg o głębokim sercu: dał zabitemu ojcu Ozyrysowi swoje oczko do zjedzenia i ten ożył. Włączony do kregu mitów ozyriackich stał się synem Ozyrysa i Izydy, przeciwnikiem Seta. Jednym z najwiekszych ośrodków kultu Horusa bylo dolnoegipskie Edfu; utożsamiony z Re nazwany został Re-Horachte. Przedstawiano go najczęściej w postaci sokoła lub człowieka z głową sokoła.

Ilu - "dozorcy z góry", nazwa bogów starożytnych egipcjan.

Isdes - bóstwo zmarłych występujące w postaci czarnego psa (podobnie jak Anubis). Jako Pan Zachodu i sędzia w Państwie Umarłych znany jest z tekstów z czasów Średniego Państwa, później był silnie związany z Thotem a nawet został z nim zidentyfikowany, stając się jedną z jego postaci.

Kuk - prabóstwo z Hermopolis, symbolizujące ciemność. Razem ze swym żeńskim odpowiednikiem Kauket, tworzyli jedną z par Wielkiej Ósemki. Był wyobrażany w postaci żaby, Kauket zaś w postaci węża.

Min, Minu - ityfalliczny bóg Koptos; bóg urodzaju i płodności, wywodzący się z pierwotnych, fallicznych kultów górnoegipskich (Achmim). Procesje ku jego czci rozpoczynały okres żniw; pan wschodniej pustyni, stąd uważany za opiekuna drogi karawan z Koptos nad Morze Czarne. Przedstawiany jako mumiformiczny mężczyzna z jedną ręką wzniesioną w górę (często z biczem nechacha), drugą obejmującą wzwiedzionego członka. Wiele atrybutów Mina (z wyjątkiem ikonograficznej ityfalliczności) przejął Amon.

Montu - ("dziki"?), naczelne bóstwo Teb przed dominacją Amona; bóstwo wojny i rzemiosła wojennego, przedstawiany jako sokół bądź mężczyzna z głową sokoła - stąd czasami łączony z Horusem.

Nefertum - ("piękny Atum"?), drugorzędne bóstwo - pierwotnie fetysz przedstawiany jako kwiat lotosu z którego wyrastają pióra; odgrywał pewną rolę zarówno w kręgu mitów związanych z Re, jak i "sądzie umarłych".Młodzieniec rozweselający co rano boga Ra. Uważany czasami za syna Ptaha i Sachmet.

Nepri - bóg zboża.

Niau - "Pustka", prabóstwo z Hermopolis o postaci żaby, wraz z wężem Niaut stanowili jedną z par Wielkiej Ósemki. Nie należeli jednak do pierwotnego zestawu czterech par boskich - w późniejszych tekstach umieszczani byli na miejscu pary Tenemu i Tenemujt.

Nun, Nunu - ("wody"), bóstwo pierwotne, uosobienie "praoceanu" z którego wyłoniła się ziemia; często utożsamiany z Ptahem lub Amonem. Przedstawiany zazwyczaj jako mężczyzna lub, lokalnie, człowiek z głową żaby.

Onuris - (egip.Anhur="przychodzący z daleka" lub "sprowadzający [coś] z daleka"), drugorzędne bóstwo wojownicze; uważany za boga walki, wojny, także polowania. Przedstawiany jako mężczyzna w kasku ozdobionym piórami, z włócznią w ręku.

Ozyrys - (egip.Usir), lokalne bóstwo Delty, być może ubóstwiony przywódca plemienny (z pierwotnymi atrybutami pasterskimi), zrobił zawrotną karierę w egipskim panteonie. Wchłaniając kolejne kulty obrastał w skomplikowaną, wielowątkową symbolikę; władca zaświatów, sędzia zmarłych, symbol wegetacji, odradzającej się przyrody, sił natury ("Ozyrys zbożowy" - odciśnięta z mułu zmieszanego z ziarnami zbóż "kiełkująca" figura Ozyrysa), wreszcie nawet bóstwo Nilu, księżyca, nieba, słońca.

Jego imię jest niejasne - według zapisu hieroglificznego oznacza "siedzibę oka" (?). Wedle najpopularniejszych wątków teologii heliopolitańskiej był synem Nut i Geba, ojcem Horusa, bratem (i mężem) Izydy oraz Seta. W walce o władanie Egiptem (a więc pogłos predynastycznych walk plemiennych) zabity przez Seta i poćwiartowany na 14 kawałków a potem wrzucony do Nilu. Z polecenia boga słońca Re szakalogłowy bóg Anubis (po egipsku Anup) zabalsamował zwłoki, a Izyda przy pomocy zaklęć magicznych przywróciła swego męża do życia, nie na ziemi, lecz w Państwie Umarłych.
Egipcjanie wyobrażali je sobie m.in. jako pola, zwane "polami trzcin", kiedy indziej "polami pokarmów". Zmarły po śmierci miał się udawać na sąd sprawowany przez 42 sędziów w obecności Ozyrysa; w czasie sądu serce zmarłego było ważone. Wyrok sądu pośmiertnego nie był jednak zależny od ziemskich uczynków: zmarłemu bowiem do trumny wkładano zbiór zaklęć, przypowieści, hymnów, modlitw i formuł magicznych, które dziś nazywamy ogólnie Księgą Umarłych. Dzięki niej zmarły osiągał moc nad bogami i innymi bytami zaświatowymi, a także nad sędziami pośmiertnymi i sam stawał się Ozyrysem. W tych warunkach sąd pośmiertny i ważenie serca stawało się czczą formalnością. Człowiek, którego nie było stać ma kupno Księgi Umarłych, umierał tzw. drugą - wieczną śmiercią. Bogiem zmarłych stał się jednoznacznie dopiero za V dynastii - ten jego aspekt ulegał z czasem "demokratyzacji": pierwotnie jedynie władcy, od Średniego Państwa już każdy Egipcjanin po śmierci miał prawo nazwać się "Ozyrysem".
Przedstawiany w postaci mumii władcy z koroną atef na głowie, w rękach trzymał berło (heka) i bicz (nechacha); głównym ośrodkiem kultu było Abydos. Nie do końca zinterpretowane są także niektóre fetysze Ozyrysa, na przykład będące w czasach dynastycznych znakami nomów; na drzewcu zatknięty jest stożkowaty przedmiot (kołpak? prawzgórek? relikwiarz? pleciony ul??) zwieńczony długimi piórami. Zapewne istotne znaczenie fetysza było nieznane już nawet Egipcjanom od schyłku Starego Państwa.

Ptah - wieloaspektowe prabóstwo pochodzenia memfickiego; uznany za stworzyciela i patrona wszelkiej działalności kreatywnej (a więc pisarzy, artystów, rzemieślników). Synkretycznie łączył się w różnych okresach z różnymi bogami, np. jako "Ptah-Sokar-Ozyrys" był bóstwem zmarłych; wiele bóstw zachowując nawet swą tożsamość uważanych było za "uosobienie" Ptaha (np.byk Apis). Przedstawiano go z reguły jako łysego, mumimorficznego mężczyznę z berłem, na postumencie.

Re, Ra - ("słońce"), uniwersalne prabóstwo solarne, bóg "wszystkiego" (stąd utożsamiany niemal automatycznie z Atumem), uosaobiene ładu i porządku wszechświatowego; jako taki uważany za ojca Maat. O ile co do interpretacji dziennej wędrówki Re po nieboskłonie była zgodność (słońce żegluje w łodzi), o tyle kontrowersje teologiczne były wokół nocnych losów Re; miał być połykany przez Nut, która nazajutrz go ponownie rodziła, lub też odbywał podróż po krainie podziemnej (stąd rola Re w kultach zmarłych). Ważnym epizodem kultu był także mit o odwiecznej walce jaką toczy słońce, czyli Re, z ciemnością i złem, czyli wężem nazywanym Apop; zwyciężony o poranku Apop krwawi, a jego krew zabarwia niebo o świcie na czerwono. Re przedstawiano zazwyczaj jako mężczyznę ze słoneczną tarczą na głowie.

Renenutet - bóstwo mające pod swoją pieczą żniwa i płody ziemi.

Serapis, Sarapis, Serapeum - (od egip.Usir-Hapi), bóg zbawiciel, patron szczęścia, dawca snów wieszczych. Synkretyczne, późnoegipskie bóstwo (o charakterze m.in. lunarnym) powstałe z połączenia aspektów kultu Ozyrysa i Ptaha-Apisa; czczone najbardziej w okresie hellenistycznym, zyskało wielką popularność i zostało "wyeksportowane" poza rdzenny Egipt, zyskując popularność w całym świecie hellenistycznym. Jego przedstawienia były już zupełnie nieegipskie w stylu: Serapis był brodatym, na grecką modłę wyobrażonym mężczyzną zazwyczaj z koszem na głowie i psem Cerberem u nóg. Świątynie Serapisa, zwane Serapeami, mieściły się w wielu miastach - najsłynniejsze było Serapeum Aleksandryjskie, natomiast Serapeum memfickie, odkryte przez A.Mariette zawiera m.in. nekropolę świętych byków.

Set, Setech, Setesz, Sutech - (nazywany także Neszeni="chmura burzowa", Keri="wiatr?", Nemhem="piorun"); bóg zła, piorunów i trzęsienia ziemi. Pierwotnie górnoegipskie prabóstwo którego kult rozpowszechniony był na wielu obszarach Egiptu; miał, paradoksalnie, dobre i złe aspekty - jako brat i zabójca Ozyrysa otaczany był kultem negatywnym (to, według niektórych teorii, echo przegrania walk o zjednoczenie Egiptu przez tzw. konfederację Seta - predynastyczny organizm państwowy południowego Egiptu - z Deltą - czyli czcicielami Ozyrysa i Horusa), jednakże Set patronował także, jako bóstwo bustyni i "obcych ziem", różnym dalekim wyprawom i karawanowym szlakom. W pewnych okresach dziejów Egiptu zyskiwał nawet pozycję opiekuna dynastii. Seta wyobrażano w postaci nie zidentyfikowanego jednoznacznie zwierzęcia (antylopa? osioł?).

Sobek, Sukhos - bóstwo związane z obszarami położonymi nad zbiornikami wodnymi i uosabiane przez krokodyla; bóg-krokodyl nosił zresztą różne imiona i miał różną teologię. Bóg użyźniający pod postacią krokodyla, bóg przyrody. Uznawany m.in. za pana wód, stwórcę świata, zyskał na popularności w okresie hellenistycznym, kiedy to krokodylowi przydano głowę sokoła i nazwano Soknopaios.

Sokar - bóstwo związane z kultem zmarłych, kultami pustynnymi a także kosmicznymi; pierwotnie lokalne bóstwo nekropoli (stąd nazwa "Sakkara"), łączone synkretycznie z bogami mumiformicznymi (Ptah-Sokar-Ozyrys) i przedstawiane jako mumia (czasem z głową sokoła) lub sokół.

Szu, Szow - bóstwo uosabiające powietrze, rozumiane jako przestrzeń pomiędzy niebem a ziemią; czasami czczony także jako "jasność lub "słoneczny blask". Bóg świetlanej atmosfery i powietrza. W teologii heliopolitańskiej bóstwo kosmiczne, małżonek Tefnut. Przedstawiany jako (z rzadka lwiogłowy) mężczyzna, na uniesionych rękach podtrzymujący niebiosa (Nut).

Tot, Thot - (egip.Dżehuti), prabóstwo kosmiczne z Delty, bóg mądrości, uosobienie księżyca oraz czasu; uznawany także za patrona pisarzy i uczonych. Głównym miejscem kultowym było Chemenu (Aszmunein), gdzie czczono go pod postacią ibisa i pawiana; tam także nekropola świętych zwierząt. W mitologii ozyriańskiej pełnił rolę negocjatora skłóconych bogów i pielęgniarza rannych. Czasami przydawano mu za małżonkę boginię Seszat. Kult Tota, popularny także wśród Greków (utożsamiono go z Hermesem), przetrwał czasy starożytne, i jako Hermes-Trismegistos stał się patronem wiedzy tajemnej, alchemii i magii.

Upuaut, Wepwaut, Wepwawet - (egip."otwierający drogi"), lokalne bóstwo górnoegipskie, przedstawiane pod postacią wilka albo psa pustynnego; związany z kultami pośmiertnymi, nigdy jednak nie został utożsamiony z Anubisem.

Boginie

Amaunet - bogini wiatru północnego, żona Amona. Jedno z ośmiu pierwotnych bóstw lub boskich sił znanych jako Ogdoada.



Anat - waleczna bogini pochodzenia kananejskiego czczona była w Egipcie od czasów Nowego Państwa. W mitologii egipskiej Anat jest córką słonecznego bóstwa Ra. Przedstawiano ją z tarczą, włócznią i toporem, opiekunka zaprzęgów rydwanów. Jako wojowniczka posiadała świątynię w Tanis. Anat była też boginią krów.

Astate - bogini kananejska. W Egipcie uważano ją za boginię-wojowniczkę. Byla córką boga Re, a jej mężem byl Baal, z którym to miala świątynię w Memfis. Razem z Anat byla opiekunką zaprzęgów rydwanów.

Bastet - ("Ta, która jest z Bast=Bubastis") początkowo prowincjonalne bóstwo opiekuńcze, zyskuje na popularności od Średniego Państwa. Przedstawiana jako kotka lub (wcześniej) lwica, pierwotnie zapewne związana z kultami wojowniczymi (nazywana była "matką boga bitwy") - z czasem "łagodniała" i od Nowego Państwa była patronką radości, zabawy, wojny, maści, uciechy i seksu. Kojarzona także z Mut, Sachmet, Tefnut i Hathor.

Buto - bogini północy.

Hathor - właściwie Hat-Hor czyli "dom Horusa", "zamek Horusa"; lokalny fetysz dolnoegipski z biegiem czasu przekształcil się, m.in. wskutek ekspansywnego wchłaniania wielu bóstw lokalnych, w jedno z najpopularniejszych bóstw żeńskich; w swoich najważniejszych funkcjach bogini niebios, rodząca słoneczną tarczę. Uważana także za małżonkę Horusa, łączona w teologicznych spekulacjach z wieloma innymi boginiami: Izyda, Sachmet, Maat i Bastet, w koncu nawet z Afrodyta. Najczesciej przedstawiana jako krowa lub kobieta z głową krowy i tarczą słoneczną pomiedzy rogami,uważana za boginię miłości, tańca, radości, zmarłych, nieba, później bóstwo zabawy, muzyki, dobrych urodzin, opiekunka kobiet. W Tebach była boginią zmarłych; patronką obcych ziem. W dobie Nowego Państwa siedem Hat-Hor było boginiami przeznaczenia, ustalającymi losy człowieka w dniu jego urodzin. Ważnym jej atrybutem, lub wręcz emblematem, był muzyczny instrument - sistrum. Hathor nazywana była także "okiem slonecznym"; czczona glównie w Denderze, gdzie jej kultowym fetyszem byl slup zwienczony kobieca glowa z krowimi uszami.

Heket - bogini w postaci żaby, pomocna kobietom przy rozwiązaniu.

Hesat - bogini występująca pod postacią białej krowy, czczona jako wcielenie Izydy w mieście Afih, gdzie uważano ją za matkę Anubisa.

Izyda, Aset, Eset, Izys - ("tron"), pani słów czarodziejskich; córka Geba i Nut, siostra i żona Ozyrysa,matka Horusa, personifikacja tronu królewskiego (przedstawiana z tronem na głowie). Bogini opiekuńcza i macierzyńska, szukała po całym świecie 14 kawałków męża, aż znalazła. Czczona początkowo jako wzorcowa żona i matka, później jako bogini wszelkiej siły twórczej, pani świata zmarłych (misteria). Władczyni nieba i ziemi, początkowo bogini - personifikacja tronu faraona; patronka magii. Bogini której kult w Dolnym Egipcie udokumentowany jest od czasów wczesnodynastycznych; związana z kręgiem ozyriackim. Czczona głównie w File, lecz takze na terenie calego Egiptu; podobnie jak inne bóstwa żenskie utożsamiana w różnych okresach z innymi boginiami: Hathor, Bastet, Sachmet, także z Demeter (w okresie hellenistycznym) i Astarte. Formy kultu Izydy przetrwały nie tylko kres cywilizacji egipskiej, ale i całą starożytność; Bardzo popularna w Rzymie, przetrwała w różnych aspektach i odmianach (ikonografia) nawet do czasów renesansu. Przedstawiana jako kobieta, często z tarczą słoneczną pomiędzy krowimi rogami na głowie lub z hieroglifem w postaci tronu, który był jej imieniem. Popularne były brązowe figurki Izydy z małym Horusem na kolanach; też z berłem w dłoni lub znakiem anch, symbolem życia.

Kudszu, Kadesz - bogini zdrowia, małżonka boga płodności Mina. Jako bóstwo pochodzenia syryjskiego Kudszu była czasami utożsamiana z Hathor. Przedstawiano ją nagą z kwiatami lotosu i wężami, stojącą na grzbiecie lwa.

Maat - ("prawda"), bogini uważana za córkę Re; uosobienie prawdy, sprawiedliwości, ładu - tak wszechświatowego, jak i społecznego, państwowego. Pełniła niezwykle ważną rolę podczas sądu Ozyrysa. Czczona od Starego Państwa, w wielu miejscach; przedstawiana jako siedząca (rzadziej stojąca) kobieta ze strusim piórem na głowie.

Meresger - bogini-wąż mieszkająca na szczycie góry, strzegąca grobowców królewskich w Tebach (dzisiejszy Luksor). Była bóstwem łaskawym, choć miała moc leczenia chorób, ale na grzeszników mogła je zsyłać.

Mut - (imię tożsame fonetycznie z wyrazem "matka", nie jest jednak jasne, czy tak należy je tłumaczyć?), lokalna bogini górnoegipska notowana od Średniego Państwa; znaczenie jej wzrosło wraz z Amonem, którego miała być, według mitów tebańskich, małżonką - nosiła wówczas imię Amaunet. Przedstawiana jako kobieta w "sępiej czapce", zazwyczaj z koronami Egiptu.

Naunet - naczelne bóstwo uosabiające pierwotne wody. Naunet wraz ze swym męskim odpowiednikiem Nun wchodziła w skład Ogdoady, grupy ośmiu bóstw uosabiających siły chaosu.

Nebrot - bogini zmarłych.

Nechbet, Nekhbet - bogini-patronka Górnego Egiptu (odpowiadała więc dolnoegipskiej Wadżet), patronka królewskiej władzy; przedstawiana jako sęp lub kobieta w "sępiej czapce" (podobnie jak tebańska Mut).

Neftyda - (egip.Nebet het="pani pałacu"), drugorzędna bogini która zawdzięcza swą popularność udziałowi w micie ozyriańskim (opłakiwała śmierć Ozyrysa); według różnych tradycji - siostra Izydy lub matka Anubisa. Córka Geba i Nut, małżonka Seta. Przedstawiana jako kobieta z hieroglificznym zapisem swego imienia na głowie.

Neit - (egip.Net), prahistoryczny fetysz militarny - dwie skrzyżowane strzały na tarczy; lokalna, wojownicza bogini w Delcie (Sais), z czasem zyskała na popularności (apogeum to XXVI dynastia saicka; Grecy porównywali ją z Ateną). Przedstawiana również jako kobieta z łukiem i strzałami. Neit była także czasami uważana za opiekunkę zmarłych; wprawdzie interpretowanie umieszczania w najdawniejszych czasach strzał i łuku wokół zwłok byłoby zbyt daleko posuniętą dywagacją na temat kultu Neit, lecz już w czasach historycznych jest określana także jako patronka tkactwa (!) i jako taka ofiarowuje bandaże i całuny do zabezpieczania mu zycia po smierci

Artykul zapozyczony ze strony mysticearth.prv.pl