Może nie ma nic nowego pod słońcem. Minęło ponad dwa tysiące lat od zatonięcia dużego statku w pobliżu wybrzeża greckiej wyspy Antikythera i ponad sto lat od momentu, gdy nurek odkrył wartościowy ładunek owego statku, zawierający brązowe i marmurowe rzeźby, ceramikę, szkło i srebrne naczynia. Jednak dopiero teraz badacze odcyfrowali jeden z wrakowatych - i klasycznie archeologicznych - zagadkowych artefaktów: zbiór skorodowanych brązowych i drewnianych elementów znanych jako Mechanizm z Antikythery.

Od początku archeolodzy identyfikowali fragmenty kół w skorodowanej bryle, co doprowadziło do konsensusu, że był to jakiś rodzaj urządzenia astronomicznego. W ciągu dwudziestego wieku, znalazłszy w końcu swój dom w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach, Mechanizm Antikythery był celem sporadycznych wizyt archeologów i historyków, którzy zdumieni byli jego bardzo złożonym, dokładnym, precyzyjnym systemem przekładni i nieodcyfrowanymi inskrypcjami znajdującymi się zarówno na przekładniach jak i na drewnianej oprawie. Mechanizm sporadycznie przyciągał zainteresowanie naukowców, był również badany rentgenem w latach siedemdziesiątych i ponownie w latach dziewięćdziesiątych, jednak nikt nie zdołał całkowicie zrozumieć natury tego artefaktu. Na czym polegało jego działanie i do czego był używany? Czy tak wyszukane urządzenie mogło zostać zmontowane na ponad 1400 lat przed pojawieniem się na świecie podobnych urządzeń, o których wiemy, że istniały?

Mechanizm z Antikythery. Po lewej widok z góry, po prawej widok od środka

Aktualnie, aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, Międzynarodowy Projekt Badawczy Mechanizmu z Antikythery pod wodzą matematyka i filmowca Tony'ego Freetha używa nowatorskiej technologii obrazowania. Po czterech latach prób, siedemnastoosobowy zespół Freetha składający się z archeologów, historyków i programistów komputerowych otrzymał w końcu od Muzeum pozwolenie na zbadanie mechanizmu składającego się z siedmiu głównych i trzydziestu pięciu mniejszych elementów. Zespół AMRP, obawiając się ewentualności uszkodzenia 2200-letniego urządzenia, postanowił użyć specjalnej technologii. Nowatorskie techniki oświetleniowe i skomputeryzowana rentgenowska tomografia komputerowa (CT) pozwoliły zespołowi na zrekonstruowanie funkcji przekładni mechanizmu oraz na podwojenie ilości odcyfrowanych inskrypcji, co dało pogląd na starożytny świat, którego wiedza o systemie słonecznym była o wiele większa, niż wcześniej uważano.

Jarrett A. Lobell, archeology.org
Tłumaczenie: Ivellios