Naukowcy twierdzą, że znaleźli sposób na badanie tajemniczego zjawiska uczucia, że widziało się coś już wcześniej, zwanego deja vú. Badacze z Leeds Memory Group mówią, że znaleźli metodę pozwalającą na odtwarzanie tegoż uczucia w warunkach laboratoryjnych przy użyciu hipnozy. Magazyn "New Scientist" donosi, że badacze spodziewają się, że ich praca może rzucić nowe światło na podstawowe funkcje ludzkiej pamięci.

Szacuje się, że ponad 97% ludzi doswiadczyło deja vú. W wielu przypadkach mogło to powodować depresje, zaś niektórzy z cierpiących na to schorzenie otrzymywali leki antypsychotyczne.

Eksperci podejrzewają jednak, że wielu ludzi, którzy doświadczyli tego zjawiska, niechętnie rozmawia o tym ze swoim lekarzem.

Dwufazowy proces

Gdy ktoś rozpozna znajomy przedmiot lub teren, mogą wystąpić dwa kluczowe procesy. Pierwszy polega na tym, że mózg przeszukuje pamięć, by sprawdzić, czy dana sytuacja została już wcześniej zaobserwowana. Jeśli tak, wówczas mózg identyfikuje teren lub przedmiot jako znajomy.

W deja vú ten drugi proces może nastąpić przez pomyłkę, gdy uczucie znajomości zostało wywołane przez nowy przedmiot lub teren.

Zespół z Leeds postanowił stworzyć seans deja vú w laboratorium z udziałem ochotników. Badacze użyli hipnozy w celu wywołania jedynie drugiej części procesu rozpoznawania - tak, aby stworzyć wrażenie znajomości czegoś, czego dana osoba nigdy wcześniej nie widziała.

Naukowcy pokazali ochotnikom 24 pospolite słowa, po czym zahipnotyzowali ich i powiedzieli im, że gdy zobaczą następne słowo w czerwonej ramce, poczują, że jest im znajome, choć nie wiedzieli, kiedy widzieli je ostatni raz. Zielone ramki dałyby im do zrozumienia, że słowo należało do pierwotnej listy 24 słów.

Specyficzne uczucie

Po wprowadzeniu w hipnozę ochotnikom zaprezentowano serię słów w różnokolorowych ramkach, wśród których znajdowały się takie, których nie było wśród 24 wcześniej pokazanych, a które były otoczone czerwoną lub zieloną ramką. Spośród 18 przebadanych ludzi, 10 opisywało szczególne uczucie, jakie towarzyszyło ujrzeniu nowych słów w czerwonych ramkach, a pięć powiedziało wprost, że miało uczucie podobne do deja vú.

Badaczka Akira O'Connor przedstawiła wyniki badań podczas Międzynarodowej Konferencji na temat Pamięci w Sydney w Australii. W wywiadzie dla "New Scientist" O'Connor powiedziała: "To mówi nam, że możliwe jest eksperymentalne rozłączenie tych dwóch procesów, które są naprawdę ważne, zakładając oczywiście, że one naprawdę występują oddzielnie".

Niektórzy ludzie cierpiący na padaczkę skroniową często opisywali deja vú. Podczas poprzednich badań we Francji odkryto, że elektryczne pobudzanie części płatu skroniowego może wywołać uczucie znajomości wszystkiego, co napotyka dana osoba.

Profesor Alan Brown, ekspert deja vú w Południowym Uniwersytecie Metodystycznym w Dallas (USA) stwierdził: "Używając hipnotycznej sugestii lub pobudzenia bądź symulacji, doświadczenia z deja vú mogłyby być potencjalnie bardzo dobrym sposobem na zbadanie tego zjawiska. Nie znam zbyt wielu szczegółów projektu z Leeds, ale wiem, Że wygląda to na solidną pracę z intrygującym rezultatem".

BBC NEWS, 21 lipiec 2006
Tłumaczenie: Ivellios