Najnowszy z kraterów na Jamale (na zdjęciu powyżej) znajduje się w obwodzie Tazkim niedaleko wsi Antypajuta i ma średnicę około 15 metrów. Według okolicznych mieszkańców, dziura powstała 27 września 2013 r.

W lipcu 2014 roku na Syberii odkryto kilka zagadkowych kraterów. Jeden z nich, o średnicy 15 metrów, znajduje się na Półwyspie Jamalskim w obwodzie Tazkim. Drugi, o średnicy czterech metrów, odnaleziono na Półwyspie Tajmirskim w rejonie Krasnojarska. Wcześniej w Jamale odkryto ogromną dziurę o średnicy około 70 metrów.

Andriej Płekanow z Arktycznego Centrum Badań Naukowych powiedział, że krater powstał w wyniku wzrostu temperatury.

Trzeci krater znajduje się w pobliżu miejscowości Nosok na Półwyspie Tajmirskim i został odkryty przypadkiem przez pasterzy reniferów, którzy omal do niego nie wpadli.

Według jednej z teorii, znajdująca się pod ziemią bryła lodu uległa stopieniu, co przyczyniło się do powstania krateru. Inna teoria głosi, że krater powstał w wyniku zmieszania się wody, soli i gazu, co doprowadziło do eksplozji.

Kratery piętnastometrowy oraz siedemdziesięciometrowy znajdują się na tym samym obszarze, na którym występuje wieczna zmarzlina. Ostatni z kraterów jako pierwsi zauważyli pasterze reniferów, będąc o krok od wpadnięcia do środka.

Geolodzy, ekolodzy i historycy nie doszli jeszcze do konsensusu w kwestii pochodzenia tajmirskiego otworu (na zdjęciu powyżej)

Pierwszy otwór zwrócił na siebie uwagę całego świata po tym, jak został zauważony przez pilotów helikopterów z odległości 32 kilometrów od dużej plantacji gazowej, położonej w miejscowości Bowanienkowo.

Dwa nowe kratery - o mniejszej średnicy, lecz podobnym kształcie - stanowią nowe wyzwanie dla rosyjskich naukowców.

Fotografia krateru, wykonana spuszczoną po linie kamerą, ujawniła znajdujące się na samym dnie lodowe jezioro

"Są różne teorie, od meteorytów, zabłąkanych rakiet, spreparowania przez ludzi, przez kosmitów, po wybuchową mieszankę metanu lub gazu łupkowego, który mógł gwałtownie eksplodować", donosi gazeta The Siberian Times.

"Obecnie za najbardziej prawdopodobną uważana jest wersja o zmarzlinie, topniejącej z powodu wzrostu temperatur, co ma powodować uwalnianie się metanu, po czym następuje eksplozja, naukowcy jednak unikają wysnuwania ostatecznych wniosków bez przeprowadzenia dalszych badań".

Nowy krater na Jamale znajduje się w obwodzie Tazkim, nieopodal wsi Antypajuta, i ma średnicę około 15 metrów.

Deputowany lokalnego parlamentu - zwanego również dumą - Michaił Łapsuj powiedział: "Przelatywałem helikopterem, aby zbadać lej", który według niego powstał w ubiegłym roku, a o którym jednak świat dowiedział się dopiero teraz.

Pierwszy i jednocześnie największy z kraterów ma średnicę ok 70 metrów

"Powierzchnia ziemi wokół leja wygląda tak jak gdyby powstał on w wyniku podziemnej eksplozji. Zgodnie z tym, co podają okoliczni mieszkańcy, lej powstał 27 września 2013 roku", mówi Łapsuj. "Obserwatorzy przekazują kilka wersji. Według pierwszej, na miejscu początkowo zauważono dym, później nastąpił jasny błysk. Druga wersja głosi, że doszło tutaj do upadku ciała niebieskiego".

Główny naukowiec Instytutu Kriosfery Ziemskiej, Marina Leibman, powiedziała w wywiadzie dla serwisu URA.RU: "Słyszałam o drugim leju na Jamale w obwodzie Tazkim, widziałam również zdjęcia. Niewątpliwie musimy zbadać wszystkie tego typu formacje. Jest to niezbędne, byśmy mogli przewidywać ich pojawianie się. Każdy nowy lej dostarcza naukowcom dodatkowych informacji".

Naukowcy całkowicie odrzucili możliwość, że na Jamał spadło jakieś ciało niebieskie. O wersji z UFO nawet nie chcą słyszeć

Trzeci krater z otworem znajduje się na Półwyspie Tajmirskim i został przypadkowo odkryty przez pasterzy reniferów, którzy nieomal wpadli do środka, nieopodal odległego miasteczka Nosok.

Zaciekawieni powstaniem leja okoliczni mieszkańcy twierdzą, że jest to idealnie uformowany stożek.

Jego głębokość ocenia się na 60 do 100 metrów, a średnicę - na cztery metry.

Eksperci - geolodzy, ekolodzy i historycy - nie doszli do żadnych ostatecznych wniosków co do pochodzenia leja.

Zdjęcie przedstawiające wieczną zmarzlinę oraz punkt zamarzania gleby w największym z kraterów

"Nie wygląda to na dzieło człowieka, nie przypomina jednak również formacji naturalnej", stwierdził jeden ze świadków, wyrażając przy tym zakłopotanie w kwestii powstania tworu.

Naukowcy w regionie Krasnojarskim - który jest drugim co do wielkości regionem w Rosji - planują przeprowadzenie dalszych badań tego otworu.

Andriej Płekanow (na zdjęciu powyżej obok największego krateru) twierdzi, że nie ma żadnych przesłanek wskazujących na eksplozję

Pierwszy z otworów ma około 70 metrów głębokości, a gdy miejsce jego powstania na początku lipca odwiedziła grupa ekspertów, ustalili, że na jego dnie występuje oblodzenie.

Wykonane przez nich zdjęcia pokazują ciemny obszar wokół kręgu, który wcześniej postrzegano jako dowód na istnienie ciepła, przypuszczalnie powstałego w wyniku eksplozji podczas powstawania krateru.

Jak podaje Płekanow, największy krater przypuszczalnie w 80% składa się z lodu, co może potwierdzać teorię, że powstał w wyniku globalnego ocieplenia

"Stwierdzono, że krater - mający do 70 metrów głębokości - posiada na dnie lodowe jezioro, a ze ścian krateru spływa woda, powodując erozję wiecznej zmarzliny", podaje The Siberian Times. "Krater nie jest tak szeroki jak sugerowały szacunki poczynione wcześniej z powietrza, mówiące o szerokości od 50 do 100 metrów".

Andriej Płekanow, starszy badacz z Rosyjskiego Centrum Naukowego ds Badań Arktycznych, ujawnił, że obecnie sprawdzane są zdjęcia satelitarne w celu ustalenia czasu powstania formacji, co do której sądzi się, że powstała ok roku do dwóch lat temu.

Wieczna zmarzlina nieopodal otworu

"Krater ma kształt bardziej owalny niż okrągły, co powoduje, że trudniej obliczyć średnicę", mówi Płekanow. "Obecnie nasze szacunki mówią o około 30 metrach. Jeśli spróbujemy zmierzyć średnicę wraz z rozrzuconą dookoła glebą, tak zwanym parapetem, wówczas średnica wyniesie do 60 metrów".

Struktura jest tak krucha, że naukowcy nie mogli zejść w dół do jeziora, zamiast tego musieli spuścić tam kamerę.

Jedna z teorii mówi, że twór to tzw. "pingo" - donosi gazeta Sunday Morning Herald.

Pingo to duży kawał lodu znajdujący się pod ziemią, który w wyniku topnienia może wytworzyć otwór w ziemi.

Przybyła na miejsce największego krateru ekipa badawcza wykonała liczne pomiary. Pobrano między innymi próbki wody, gleby i powietrza. Wyniki badan każą przypuszczać, że przyczyną powstania kraterów były zmiany temperatury

"Na zdjęciach, które ja widziałem, to wygląda jak struktura peryglacjalna, być może zapadnięte pingo", powiedział dr Chris Fogwill z Uniwersytetu w Nowej Południowej Walii w Australii. "Oczywiście jest to jego bardzo ekstremalna postać, a jeśli doszło to jakiegoś wzajemnego oddziaływania z gazem na tym obszarze, to jedyny sposób na uzyskanie odpowiedzi na to pytanie to po prostu udać się tam".

Dr Płekanow dodał, że otwór jest najprawdopodobniej efektem "powstania nadmiernego ciśnienia" pod ziemią, spowodowanego zmianą temperatur w tym regionie.

Krawędź pierwszego z kraterów. Według jednej z teorii, otwór powstał w wyniku podziemnej eksplozji metanu

Według Płekanowa, 80% krateru prawdopodobnie stanowi lód, nie ma zaś śladu po jakiejkolwiek eksplozji.

To odkrycie w praktyce eliminuje możliwość, jakoby w tej okolicy spadł meteoryt.

"Czy można to łączyć z globalnym ociepleniem? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy kontynuować nasze badanie", powiedział dr Płekanow.

"Lata w roku 2012 i 2013, jak na warunki jamalskie, były relatywnie gorące, możliwe więc że wpłynęło to na uformowanie się krateru. Aby jednak z całą pewnością ustalić przyczynę, musimy najpierw przeprowadzić testy i badania".

Jamalski krater na zdjęciu lotniczym

Po odkryciu otworu w Internecie pojawiły się spekulacje wskazujące na "pojawienie się pojazdu UFO".

Odrzucając możliwość pozaziemskiej interwencji, dr Płekanow powiedział: "Możemy jedynie stwierdzić z pewnością, że pod wpływem procesów wewnętrznych doszło do wyrzutu w zmarzlinie. Chcę podkreślić, iż nie była to eksplozja, ale wyrzut, więc w trakcie tego zdarzenia nie doszło do emisji ciepła".

Jeszcze jedno zdjęcie jamalskiego krateru wykonane z powietrza

W ostatniej ekspedycji zorganizowanej przez władze Jamału wzięli udział eksperci z Rosyjskiego Centrum Badań Arktycznych oraz Instytutu Kriosfery Rosyjskiej Akademii Nauk.

Badacze pobrali na miejscu próbki gleby, powietrza i wody, a towarzyszyli im specjaliści z rosyjskiego Ministerstwa ds Nadzwyczajnych.

Anna Kurczatowa z Podarktycznego Centrum Badawczego twierdziła wcześniej, że krater został uformowany w wyniku zmieszania się wody, soli i gazu, co doprowadziło do podziemnej eksplozji - ma to być efekt globalnego ocieplenia.

Gaz skumulowany w lodzie mógł się zmieszać ze znajdującym się pod powierzchnią piaskiem, a następnie z solą.

Jak sugeruje Kurczatowa, jest możliwe, że globalne ocieplenie spowodowało "alarmujące" topnienie znajdującego się pod glebą lodu, co z kolei doprowadziło do uwolnienia się gazu i wytworzenia tzw. efektu otwarcia korka od szampana.

Jamał, duży półwysep stykający się z wodami Arktyki, stanowi dla Rosji główny obszar produkcji gazu, wysyłanego następnie do Europy.

Doktor Płekanow przyznał: "Nigdy wcześniej nie widziałem czegoś podobnego, nawet mimo iż byłem na Jamale wiele razy".

Krater różni się od innych kraterów na Jamale. Eksperci mówią, że zjawisko może stanowić ponowne uruchomienie procesu, jaki nie występował tutaj od 8000 lat, gdy jeziorowaty krajobraz Jamału formował się z czegoś, co wcześniej było morzem.

"Dziś ten proces może się powtarzać", powiedział Płekanow. "Jeśli ta teoria się potwierdzi, będziemy mogli powiedzieć, że jesteśmy świadkami unikalnego procesu przyrodniczego, który uformował niezwykły krajobraz Półwyspu Jamalskiego".

Will Stewart, Ellie Zolfagharifard
The Daily Mail
Fotografie: The Siberian Times
Tłumaczenie i opracowanie: Ivellios