Bogowie

Gluskap - boski bohater kulturowy i trickster ludu Algonkinów. Miał stworzyć z ciała swej matki gwiazdy, planety i rodzaj ludzki, podczas gdy jego zły, bliźniaczy brat Maslum powołał do istnienia choroby i inne nieszczęścia. Obaj bracia często kłócili się, kiedy Maslum starał się zniweczyć korzyści, jakie Gluskap przynosił ludziom. W końcu Maslum został pokonany. Jedne z mitów mówi o tym, jak Gluskap pierwszy zabrał lato do pokrytych lodem północnych krain. Zastosował podstęp, aby uprowadzić Lato, piękną przywódczynię małych ludzi. Uniósł ją na północ i zaprowadził do tipi Zimy. Jej ciepło spowodowało, że gigant Zima roztopił się. Wówczas Gluskap pozwolił Latu powrócić do jej ludu.

Hiawatha - heros kulturowy Indian Mohawk.

Kachinas - mit. Indian Pueblo, żyjących w Arizonie. Według ich legendy bogowie ci przybyli z gwiazd. Uważane są za głównych pośredników pomiędzy światem rzeczywistym a ponadnaturalnym. Przybyli z systemu gwiezdnego o 12 planetach. Posiadali wygląd ludzi.

Kici Manitu - "Wielki Duch". Najwyższe bóstwo ludu Algonkinów z terenu południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych i Kanady. Kici Manitu stworzył wszechświat i rządził nim, ale codzienną troskę zostawiał bardziej aktywnym bóstwom, takim jak Słońce, Księżyc, Piorun i Wiatr. Jego wszechobecność przejawiała się wzajemnym współdziałaniem wszystkich form życia, naturalnych i nadprzyrodzonych.

Matatu Wakana - starożytny przybysz z nieba wg wierzeń Indian z Wyoming, u podnóża Big Horn.

Najwyżsi Bogowie - cztery pierwotne bóstwa (znane jako Niebo, Skała, Ziemia i Słońce), które były pierwszymi wcieleniami Wakan Tanka, najwyższej istoty plemienia Lakota.

Pah - bóg księżyca w mitologii ludu Paunisów. Na początku najwyższy duch stwórca Tirawa przekazał część swej władzy i stanowiska w niebiosach każdemu z niebiańskich ciał. Shakuru, Słońca, został posłany na wschód, a Pah udał się na zachód, skąd wstaje w nocy, aby przysłonić światło ciemnością.

Skan - "Niebo". Bóg plemienia Lakota, uosabiający niebo. Najpotężniejszy z Najwyższych Bogów.

Tirawa - "Łuk Nieba". Najwyższa istota ludu Paunisów. W mitologii tego ludu na początku Tirawa stworzył Shakuru, Pah, Gwiazdę Poranną, Gwiazdę Wieczorną, Gwiazdę Śmierci i cztery gwiazdy podtrzymujące niebo. Każdemu z ciał niebieskich wyznaczył jego miejsce na niebie i przekazał mu część swej mocy.

Wakan Tanka - "Wielka Tajemnica". Najwyższe bóstwo plemienia Lakota (Siuksów). Wakan Tanka jest uznawany za dalekiego stworzyciela, który rządził wszechświatem za pośrednictwem różnych bóstw będących wszystkimi aspektami jego istnienia. Wszystkie te aspekty są w modlitwie zwane "Ojcem", podczas gdy transcendentalny Wakan Tanka nazywany jest "Dziadkiem". Wakan Tanka przewodzi wszystkim ważnym obrzędom z użyciem świętej fajki Lakota. Według mitu o stworzeniu świata pierwszymi czterema bogami byli Inyan ("Skała"), Maka ("Ziemia"), Skan ("Niebo) i Wi ("Słońce"). Bóstwa te, nadrzędni bogowie, poczuły się osamotnione i dlatego stworzyły inne aspekty Wakan Tanka. Pierwszymi byli Bogowie Stowarzyszeni: Księżyc, Wiatr, Spadająca Gwiazda i Ptak Gromu. Następne były Bóstwa Pokrewne: Dwunożni (ludzie i ich krewniacy, niedźwiedzie), Bawoły. Czwórwiatry i Wir Powietrzny. Na koniec powstali Podobni Bogu, którzy byli bardziej abstrakcyjnymi bytami, związanymi z duszą i świętą mocą: Nagi ("Cień Zmarłego"), Nagila ("Cieniopodobny"), Niya ("Tchnienie Życia") i Sicun ("Moc Ducha"). Owych szesnaścioro bóstw znanych jest jako Tob Tob ("Cztery-cztery").

Yei - grupa bóstw stworzycieli plemienia Nawaho, które są przywoływane przez zamaskowanych odtwórców ich roli podczas rytuałów uzdrowicielskich. Naczelny Yei jest zwany Gadającym Bogiem.

Boginie

Maka - "Ziemia". Bogini stworzycielka, będąca aspektem bóstwa Wakan Tanka.

Matka Ziemia - w rodzimej mitologii amerykańskiej Matka Ziemia z jej odpowiednikiem i małżonkiem Ojcem Niebem, jest zwykle potomkiem najwyższego bóstwa "Wielkiego Ducha". Po pojawieniu się Matki Ziemi i Ojca Nieba najwyższe bóstwo wycofało się ze świata, powierzając im kontynuację dzieła stworzenia. Według wierzeń niektórych ludów zamieszkujących południowy zachód Ameryki Matka Ziemia i Ojciec Niebo byli rodzicami pierwszych istot żywych, w tym także pierwszych ludzi, którzy wyłonili się spod ziemi.

Inne postacie

Ataentsic - w mitologii Irokezów i Huronów pierwsza kobieta, protoplastka rasy ludzkiej. Ataentsic urodziła się w świecie niebiańskim. Kiedy dorosła, poślubiła wielkiego wodza. Gdy Ataentsic stała się brzemienna, wódz nabrał mylnego przekonania, że ojcem jej dziecka jest smok. Gdy Ataentsic powiła córkę "Tchnienie Wiatru", jej mąż wyrzucił matkę i dziecko przez otwór w niebie. Ataentsic spadła w pozbawione lądu wody, które wówczas pokrywały świat. Zwierzęta żyjące w wodach próbowały utworzyć ziemię, by kobieta mogła się na nią wydostać. Szczurowi piżmowemu udało się wydobyć z głębin trochę mułu. Umieścił go na grzbiecie żółwia, a muł natychmiast rozrósł się w suchy ląd. Z pomocą wodnych ptaków Ataentsic dotarła bezpiecznie do brzegu.

Biała Bawolica - tajemnicza i piękna kobieta ludu Buffalo z mitu plemienia Lakota. Przyszła ona do plemienia Lakota i podarowała mu świętą fajkę, najważniejszy przedmiot w jego obrzędach.

Brat Królik - Brer Rabbit. Trickster królik z amerykańskiego folkloru. Pochodzi od trickstera Hare z zachodnioafrykańskiej mitologii i został przeniesiony do południowo-wschodnich Stanów przez niewolników. W swoich przygodach wyprowadza zwykle w pole większe i potężniejsze postacie jak Brat Niedźwiedź i Brat Lis.

Cuchama - "Wzniosłe Miejsce". W Kalifornii na granicy między Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem. Tamtejsi Indianie wierzyli, że ta góra została zbudowana w tajemniczy sposób, aby ludzie mogli na niej odbywać rozmowy z bogami. Nazywają ją także Górą Stworzenia. Tam, gdzie Ojciec Niebo i Matka Ziemia odprawiali swoje święte wesele, tam i dzisiaj jeszcze mieszkańcy niebios objawiają się ludziom, którzy umieją patrzeć "okiem serca", jak powiadają Indianie północno-amerykańscy.

Kojot - jeden z popularniejszych mitycznych postaci rdzennych mieszkańców Ameryki. Kojot pojawia się jako trickster. W jednym z mitów Indian Nawaho kojot ukarał giganta, który pożerał dzieci. Pod osłoną ciemności Kojot przekonał giganta dzieciożercę, że potrafi sprawić cud, łamiąc własną nogę i natychmiast ją lecząc, i zaczął walić (o ziemię) odartą ze skóry nogą jelenia, aż ją złamał. Gigant usłyszał łamanie kości. Potem Kojot splunął na nogę i zaśpiewał "Nogo, bądź cała!", a następnie pokazał własną nogę gigantowi, który był zaskoczony jej całkowicie zdrowym wyglądem. Kojot zaproponował, że powtórzy ten sam cud na jego nodze. Ten zgodził się i zawył z bólu, kiedy Kojot miażdżył jego nogę wielkim głazem.

Kruk - bohater kulturowy i trickster, występujący w mitologii rdzennych mieszkańców Ameryki, Eskimosów z Alaski oraz ludów zamieszkujących północno-wschodnie wybrzeże Ameryki i Kanady. Kruk urodził się w sposób magiczny, jako dziecko kobiety, która połknęła piórko lub, według innego przekazu, kamień. Niektóre ludy, jak na przykład Tlingit z południowej Alaski, wyobrażały sobie dwóch Kruków, jednego trickstera i drugiego bohatera kulturowego. Zwykle jednak postać ta ma cechy zarówno trickstera jak i stwórcy, na przykład w opowieści ludu Tsimshian o tym, jak Kruk ukradł ciała niebieskie chciwemu wodzowi i rzucił je na niebo. Ojciec Kruka jest najważniejszą postacią stwórcy u alaskańskiego ludu Eskimosów. W "pierwszych czasach" świata zszedł z nieba i stworzył suchy ląd, potem mężczyznę, liczne gatunki zwierząt i roślin, a wreszcie kobietę, towarzyszkę mężczyzny. Potem nauczył ich różnych umiejętności, jak wychowywanie dzieci, rozniecanie ognia i hodowla zwierząt.

Kukurydza - istnieje wiele północnoamerykańskich mitów wyjaśniających pochodzenie kukurydzy. Mit ludu Mikasuki z Florydy opowiada o dwóch braciach, którzy mieszkali ze swoją babką. Pewnego dnia, przejedzeni mięsem poprosili o inną strawę. Odtąd, gdy powracali z polowania, podawała im pyszną kukurydzę. Nigdy nie powiedziała im, skąd ją bierze, dlatego młodszy z braci poszedł za nią ukradkiem do spiżarni. Ku swemu przerażeniu odkrył, że odziera ją z własnego ciała. Tego wieczora bracia odmówili zjedzenia kukurydzy i stara kobieta zrozumiała, że poznali jej tajemnicę. Powiedziała, że musi ich opuścić na zawsze, ale będzie żyła nadal w postaci kukurydzy, która wyrośnie na jej grobie.

Ptak Gromu - podobny do orła stwór, który w wielu kulturach rdzennych mieszkańców Ameryki uosabia ducha pioruna i żywiołowych sił tworzenia i destrukcji. Z oczu tego zwierzęcia lub z jego dzioba wydobywają się błyskawice, a grzmot pioruna jest odgłosem trzepoczących skrzydeł. Piorunowy ptak ma podobno ogromną moc twórczą i destrukcyjną, a wszystko, w co trafi błyskawica, ma posiadać szczególną moc duchową. Na wybrzeżu północno-wschodnim Ptak Gromu jest wielkim bogiem nieba i poluje na wieloryby, które potrafi unieść w szponach. Szczep Lakota z Wyżyn postrzega tego stwora jako aspekt najwyższej istoty Wakan Tanka. Istnieje tam kult oparty na spotkaniach z tym zwierzęciem. Na Zachodzie mówi się, że na każdą z czterech ćwiartek świata, przypada jeden Ptak Gromu.

Manito, Manitu - tajemnicza nieznana siła przenikająca całą przyrodę i uosobienie sił i zjawisk przyrody w ich działaniu. Przez przybyłych białych kolonistów nazwana niesłusznie bogiem Manitou. Wielki Duch władający mocami natury, duchami i bóstwami. W wierzeniach Indian anglonkińskich bezosobowa siła sprawcza. Może być przekazana niektórym ludziom przez duchy przodków i wykorzystana mocą określonych rytuałów i zaklęć magicznych.

Orenda - w wierzeniach Indian Irokezów niewidzialna potęga, duch tkwiący w przyrodzie, zarówno w rzeczach jak i istotach żywych. Każdy kto nad nią zapanuje, może używać jej zgodnie ze swoją wolą.

Rhpisunt - Córka wodza, która według ludów północno-zachodnich poślubiła syna niedźwiedzia. Zbierając jagody spotkała dwóch młodzieńców, którzy zaprowadzili ją do domu niedźwiedzich ludzi. Wszędzie w nim wisiały płaszcze z niedźwiedziej skóry, ponieważ istoty te miały ludzką postać, ale wychodząc z domu zawsze zakładały płaszcze na siebie. Dziewczyna poślubiła syna wodza niedźwiedzi i urodziła dwoje młodych. Po jakimś czasie bracia Rhpisunt przyszli do niedźwiedziej jaskini, a kiedy odchodzili dziewczyna i młode poszły za nimi. Po powrocie do rodzinnego domu dwa niedźwiadki zdjęły z siebie płaszcze i okazało się, że są to dwaj młodzi, piękni chłopcy, którzy zostali wielkimi myśliwymi. Kiedy Rhpisunt zestarzała się i umarła, chłopcy powrócili do niedźwiedzich ludzi. Ale współplemieńcy Rhpisunt, kiedy przypomnieli sobie o spokrewnionych z sobą niedźwiedziach zawsze mieli dobre łowy.

Wakan - w tradycji Indian Siuksów niewidzialna potęga, duch tkwiący w przyrodzie.

Wakonda - odpowiednik Manito wśród plemion Dakota.

Wilk - postać stworzyciela z mitologii ludu Szoszonów z Ameryki Północnej. W dawnych czasach Wilk i Kojot byli najważniejszymi z ludzi, ale Kojot zawsze starał się Wilkowi przeciwstawić. Pewnego dnia rozmawiali oni o śmierci. Wilk powiedział, że zmarłych ludzi można przywrócić do życia wstrzeliwując pod nich strzałę, ale Kojot nie zgadzał się z tym, twierdząc, że gdyby to była prawda, to wkrótce na ziemi zabrakłoby miejsca. Wilk postanowił więc, że syn Kojota umrze pierwszy. Zrozpaczony Kojot poszedł do Wilka i poprosił, by go ożywił, tak jak wcześniej proponował. Wilk jednak przypomniał mu poczynioną wówczas uwagę, że ludzie umarli powinni zostać martwi. I tak już do tej pory zostało.

Wisakedjak - Trickster w podaniach plemienia Krik, znanego również pod zanglizowaną nazwą "Whiskey Jack". Najwyższa istota Manitu poprosiła Wisakedjaka, aby nauczył zwierzęta i ludzi harmonijnego współżycia, on jednak zamiast tego posiał zamęt. Rozgniewany Manitu zesłał wielką powódź, którą przeżył tylko Wisakedjak wraz z kilkoma zwierzętami. Świat i jego mieszkańcy zostali jednak stworzeni od nowa.

Ziemski Nurek - istota, która nurkuje na dno oceanu, aby wynieść muł, z którego powstanie pierwszy ląd. Według mitologii Czejenów najwyższa istota Maheo ("Wielki Duch") stworzyła Wielką Wodę wraz z innymi stworzeniami wodnymi. Ptactwo wodne szybko znudziło się lataniem i zaczęło nurkować w poszukiwaniu stałego lądu. Wreszcie łyska powróciła z małą grudką mułu, którą upuściła do ręki Maheo. Kiedy Maheo zaczął ją ugniatać, powiększyła się do takich rozmiarów, że tylko Babka Żółwica mogła je unieść. Na jej grzbiecie mułu rosła nadal- w ten sposób stworzony został pierwszy ląd.

Mitologia Eskimoska

Adliwun - podwodna kraina zmarłych.

Anguta - ojciec Sedny.

Duch Księżyca - jedna spośród trzech największych sił duchowych obok Ducha Powietrza i Ducha Morza. Duch Księżyca to bóstwo męskie i wielki myśliwy. Zamieszkuje on krainę niebios, patronując płodności, śmiertelności oraz, według Eskimosów zamieszkujących tereny Alaski, zwierzętom. Duch Księżyca jest zasadniczo dobrotliwy, ale postrzegany jako bóstwo groźne, ponieważ reaguje na złe uczynki ludzi zsyłając na nich złą pogodę, a także liczne niepowodzenia w czasie łowów i wojny.

Duch Morza - najważniejszy z trzech duchów. Duch morski zwany między innymi Sedna i Nuliajuk, patronuje wszystkim stworzeniom, którymi żywią się ludzie. Przybiera postać kobiecą i mieszka w głębinach morskich, wysyłając stamtąd stworzenia, które mają być złowione w charakterze pożywienia. Według jednego z mitów Eskimosów Duch morski był pierwotnie dziewczyną, którą ojciec zmusił do poślubienia psa. Kiedy małżeństwo rozpadło się, wyszła za mąż za burzowego petrela (ptak), ale ojciec odebrał mu ją. Petrel wytropił ich jednak i sprowadził burzę, która omal nie wywróciła ich kajaka. Przerażony ojciec chciał rzucić dziewczynę morskiemu ptakowi, ale ona chwyciła się kurczowo burty, więc odrąbał jej palce. Dziewczyna opadła na dno morskie i stała się Duchem Morza. Jej odrąbane palce zmieniły się w foki i morsy.

Duch Powietrza - jedna spośród trzech największych sił duchowych. Znany jest w dalekich regionach Północy jako Sila ("Pogoda”, "Inteligencja”). Duch Powietrza żyje wysoko ponad ziemią i sprawuje władzę nad deszczem, śniegiem, wiatrem i morzem. Jest na ogół łagodny, ale postrzegany jako bóstwo groźne, ze względu na wyczulenie na złe uczynki ludzi zsyłając na nich chorobę.

Main - opiekun słońca. Pewnego dnia w świecie wyższym na szczyt wzgórza wbiegł łoś, wziął słońce na rogi i uciekł do lasu. W świecie pośrednim, w którym żyją ludzie, zapadły ciemności, dlatego Main założył uskrzydlone narty i uleciał do wyższego świata, gdzie o północy zabił łosia strzałą z łuku. Słońce wróciło ponad wzgórze, a wraz z nim światło. Od tego czasu historia ta powtarza się co noc.

Nuliajuk - jedno z eskimoskich imion Ducha Morza.

Sedna, Arnaknagsak - bogini morskiej fauny, władczyni morskich odmętów, groźnych sił przyrody.Upiorna bogini podziemnego świata. Nieprzyjaciółka ludzi.

Sila - duch powietrza światła i klimatu.

Święto Pęcherza - zimowa uroczystość Eskimosów z Alaski, podczas której nadmuchane pęcherze wszystkich ssaków morskich upolowanych podczas roku są wpychane do przerębli. Ma to rzekomo pozwolić duchom zwierząt na powrót do świata duchów, gdzie przebywają one wśród zwierząt i skąd mogą być znowu odesłane na ziemię jako zwierzyna łowna.

Tornak - w mitologii eskimoskiej nieudolny twór pierwszego bóstwa ojca-kruka (Tukungersak), zły duch, ojciec wszystkich demonów świata.

Tukungersak - eskimoski heros-cywilizator. Ptak-człowiek, ojciec-kruk stworzył nieudanego człowieka, który okazał się demonem Tornakiem. Potem ulepił z gliny i ożywił prawdziwych ludzi.

Tunia - eskimoski straszliwy zły duch.



Artykul zapozyczony ze strony mysticearth.prv.pl